To, jak postrzegamy jedzenie, jak się do niego odnosimy, a także jakie emocje i myśli wywołuje w nas, ma istotny wpływ na nasze samopoczucie, zachowanie oraz ogólny stan zdrowia. Współczesny świat, z jego presją na wygląd, kulturą diet oraz powszechnym dostępem do informacji na temat odżywiania, może powodować, że nasza relacja z jedzeniem staje się zaburzona, a my sami możemy mieć poczucie zagubienia w podejmowaniu odpowiednich decyzji żywieniowych.

Właściwe podejście do jedzenia jest fundamentalne dla utrzymania równowagi psychicznej, a kiedy ta relacja zaczyna się psuć, warto wiedzieć, kiedy i w jaki sposób zgłosić się po pomoc do specjalisty.

Czym jest zdrowa relacja z jedzeniem?

Zdrowa relacja z jedzeniem to taka, która opiera się na zrozumieniu potrzeby dostarczania organizmowi odpowiednich składników odżywczych oraz umiejętności czerpania radości z jedzenia bez poczucia winy, lęku czy przymusu. Tego rodzaju relacja charakteryzuje się:

Świadomością potrzeb organizmu – zdolnością do rozpoznawania, kiedy jesteśmy głodni, a kiedy najedzeni. W zdrowej relacji nie jedzenie nie jest tylko wynikiem społecznym czy emocjonalnym, ale odpowiedzią na fizyczne potrzeby ciała.

Brakiem nadmiernej kontroli – osoba ma swobodę w podejmowaniu decyzji o tym, co je, bez nadmiernego ograniczania się, ale też bez popadania w skrajność.

Równowagą i umiarem – zdrowe podejście do jedzenia nie wiąże się z obsesją na punkcie kalorii, ale również z akceptacją różnych rodzajów żywności. To akceptacja faktu, że zarówno zdrowe, jak i mniej zdrowe posiłki mogą stanowić część naszej diety.

Bez poczucia winy – w zdrowej relacji z jedzeniem nie ma miejsca na poczucie winy po spożyciu określonych produktów. Osoba nie ocenia siebie na podstawie wyborów żywieniowych.

Słuchaniem swojego ciała – jedzenie powinno być doświadczeniem, w którym kierujemy się potrzebami organizmu, a nie wpływami zewnętrznymi, takimi jak reklamy, moda czy presja społeczna.

Zaburzona relacja z jedzeniem – jak ją rozpoznać?

Zaburzona relacja z jedzeniem może objawiać się na wiele różnych sposobów, zarówno psychicznie, jak i fizycznie. Osoba, której relacja z jedzeniem jest zaburzona, może przeżywać trudności w kontrolowaniu swojego jedzenia lub mieć skrajne podejście do spożywanych posiłków:

Przesadne liczenie kalorii i kontrola jedzenia – obsesyjne myślenie o kaloriach, wagach, tabelach odżywczych, liczenie każdego kęsa. To może prowadzić do unikania pewnych produktów lub spożywania jedzenia tylko w określony sposób.

Jedzenie emocjonalne – jedzenie w odpowiedzi na emocje, takie jak stres, smutek, lęk, samotność czy znudzenie. Jedzenie staje się mechanizmem radzenia sobie z trudnymi uczuciami, a nie odpowiedzią na fizyczną potrzebę.

Zaburzenia w rytmach jedzenia – pomijanie posiłków, przymus jedzenia o określonych porach, zmienność apetytu, spożywanie jedzenia w bardzo dużych ilościach (napady głodu) lub odwrotnie – zbyt mała ilość spożywanego pokarmu.

Kultura diet i nieustanne próby odchudzania – obsesja na punkcie odchudzania i wprowadzania restrykcyjnych diet, które mogą prowadzić do skutków ubocznych takich jak zmniejszenie energii, depresja, obniżenie nastroju.

Poczucie winy lub wstydu po jedzeniu – gdy spożywanie określonych produktów, szczególnie tych postrzeganych jako „niezdrowe” lub „niekontrolowane”, wiąże się z poczuciem winy, wstydu, lękiem o przyszłość ciała i waga.

Ciało jako źródło stresu i nieakceptacji – skrajna krytyka własnego ciała, obsesja na punkcie wyglądu, nieakceptowanie siebie w danym kształcie i wadze.

Kiedy zgłosić się po pomoc do specjalisty?

Zaburzona relacja z jedzeniem może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, zarówno psychicznych, jak i fizycznych. Kiedy warto skontaktować się z psychoterapeutą, dietetykiem lub specjalistą w zakresie zaburzeń odżywiania?

Jeśli obsesje na punkcie jedzenia stają się tak intensywne, że zaczynają wpływać na pracę, życie społeczne, relacje z bliskimi czy ogólną jakość życia, warto poszukać pomocy.

Kiedy pojawiają się problemy ze zdrowiem fizycznym – takie jak nieuzasadniony spadek masy ciała, wahania wagi, bóle żołądka, problemy z trawieniem, zmniejszenie energii, choroby związane z niedożywieniem (anemia, osłabienie układu odpornościowego), a także problematyczne napady głodu czy objadanie się.

Kiedy zauważysz silne emocje związane z jedzeniem – jeśli zauważymy, że jedzenie staje się naszym sposobem na radzenie sobie ze stresem, smutkiem czy innymi trudnymi emocjami, a jednocześnie czujemy się po nim jeszcze bardziej obciążeni emocjonalnie (np. poczucie winy, wstydu, lęku), to może być oznaka potrzeby wsparcia.

Pojawia się nierealistyczny obraz ciała – jeśli nie potrafimy zaakceptować swojego wyglądu, niezależnie od tego, jak wyglądamy, i mamy obsesję na punkcie odchudzania, to sygnał, by porozmawiać z terapeutą.

Diety i „plany żywieniowe” które wybierasz stają się obsesją – jeśli próby odchudzania przybierają formę obsesji i są prowadzone w sposób skrajny, często prowadzą do zdrowotnych skutków ubocznych, takich jak wyczerpanie, lęk czy zniechęcenie, warto skorzystać z pomocy specjalisty.

Nie masz często kontroli nad jedzeniem – jeśli nie jesteśmy w stanie zatrzymać się w trakcie jedzenia, gdy czujemy, że tracimy kontrolę, to jest to również wskazanie do konsultacji z psychoterapeutą.

Jakie formy pomocy mogą pomóc?

Specjalista pomoże w diagnozowaniu, leczeniu i wsparciu w zdrowym podejściu do jedzenia. Różne formy terapii i pomocy, które mogą okazać się pomocne, to:

Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) – skuteczna w leczeniu zaburzeń odżywiania, pomagająca zrozumieć i zmienić destrukcyjne myślenie i zachowanie związane z jedzeniem.

Psychoterapia indywidualna lub grupowa – wsparcie w pracy nad emocjami i traumami, które mogą wpływać na sposób postrzegania jedzenia i ciała.

Zadbaj o swoją relację z jedzeniem już dziś 

Relacja z jedzeniem jest jednym z elementów naszej psychicznej i fizycznej równowagi. Zdrowe podejście do jedzenia wymaga świadomości, umiaru oraz akceptacji siebie. Gdy jednak ta relacja zaczyna być zaburzona, a jedzenie staje się narzędziem w radzeniu sobie z emocjami lub obsesją na punkcie ciała, warto poszukać pomocy. Wczesna interwencja psychoterapeuty może pomóc w przywróceniu zdrowia psychicznego i fizycznego oraz poprawie jakości życia.