Zastanawiasz się, czy depresja jest dziedziczna? Zgodnie z obecnym stanem wiedzy, za stopień podatności człowieka na depresję w znacznej mierze odpowiadają geny. Przyjmuje się jednak, że chorobę determinuje współwystępowanie kilku czynników, w tym biologicznych, środowiskowych, psychicznych oraz stresu.

Dowiedz się, czym jest depresja, jakie są objawy depresji, jakie są przyczyny rozwoju choroby i perspektywy terapii pod okiem ekspertów.

Apatia, brak motywacji, osłabienie koncentracji, obniżenie nastroju, silny smutek, któremu towarzyszą niska samoocena oraz pesymistyczne myśli, w tym o śmierci, często prowadzące do zachowań samobójczych – to główne objawy depresji, wymienione w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD-10). Aktualne badania wskazują, że depresja jest dziedziczna, a oprócz czynników biologicznych, jej występowanie determinują również czynniki środowiskowe i psychiczne. Stany depresyjne ponadto zwykle poprzedzone są przykrymi wydarzeniami życiowymi, powodującymi silny stres lub poczucie straty.

Choć źródła choroby badane i analizowane są od dziesięcioleci przez teoretyków i praktyków, wciąż nie ma jednej teorii, która wyczerpująco określałaby przyczyny i sposoby leczenia depresji. Najskuteczniejszą formą leczenia, w przypadku depresji łagodnej lub umiarkowanej, jest jednak zwykle psychoterapia.

Czym jest depresja – definicja

Zaburzenia depresyjne należą do najbardziej powszechnych zaburzeń psychicznych na świecie. Dotykają osób w różnym wieku i płci, powodując określone objawy. Zastanawiasz się, jaka jest definicja depresji? W terminologii psychiatrycznej stosuje się zwykle termin zaburzenia depresyjne, który odnosi się do grupy zaburzeń psychicznych oraz do zespołów objawów depresyjnych, występujących w przebiegu chorób afektywnych (tzw. zaburzeń afektywnych lub zaburzeń nastroju).

W klasyfikacji zaburzeń psychicznych DSM-IV, autorstwa Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, znajdziemy określenie poważna depresja (ang. major depression), a w jej europejskim odpowiedniku, czyli obowiązującej w Polsce klasyfikacji ICD-10, termin epizod depresyjny. Choć zakresy znaczeniowe tych określeń zachodzą na siebie, nie są one w pełni równoznaczne, a ponadto zostały stworzone dla różnych celów.

Depresja może więc występować jako:

• epizod depresyjny,

• większe zaburzenie depresyjne, które zwykle trwa około 6 miesięcy, a zaczyna się od pojedynczego epizodu

• łagodne,
• umiarkowane,
• ciężkie,
• z objawami psychotycznymi,

• ostre i ciężkie epizody depresji – większe zaburzenie depresyjne oraz przewlekłe, łagodne zaburzenia, które charakteryzują się depresyjnym nastrojem, utrzymującym się co najmniej dwa lata.

Bez wątpienia jednak, każde zaburzenie depresyjne wiąże się z występowaniem określonych objawów o zmiennej częstotliwości i ciężkości.

Depresja – objawy i rodzaje zaburzeń

Pamiętaj, że depresja jest chorobą uleczalną, choć nawracającą. Dlatego wczesne zwrócenie się o pomoc, gdy zauważysz pierwsze objawy depresji u siebie lub bliskiej osoby, ma ogromne znaczenie w przeprowadzeniu skutecznej terapii i uniknięciu poważnych konsekwencji rozwoju choroby. Zastanawiasz się, jak sprawdzić, czy to depresja? Test polega na porównaniu głównych objawów depresji z zaobserwowanymi zaburzeniami w zachowaniu i nastroju danej osoby.

Zaburzenia depresyjne, niezależnie od rodzaju, objawiają się głównie:

• obniżeniem nastroju (m.in. smutkiem, przygnębieniem, niską samooceną, brakiem wiary we własne możliwości, poczuciem winy, pesymizmem, myślami samobójczymi),
• niezdolnością do przeżywania przyjemności, czyli anhedonią,
• spowolnieniem psychoruchowym,
• zaburzeniem rytmu dobowego (bezsennością lub nadmierną sennością),
• zmniejszeniem apetytu (rzadziej wzmożeniem).

Jakie są objawy depresji?

W rozpoznaniu depresji pomaga klasyfikacja ICD-10. Przynajmniej dwa z wymienionych poniżej objawów muszą występować przez co najmniej dwa tygodnie, aby móc stwierdzić występowanie epizodu depresyjnego:

• obniżenie nastroju,
• utrata zainteresowań i zdolności do radowania się (anhedonia),
• zmniejszenie energii, prowadzące do wzmożonej męczliwości i zmniejszenia aktywności,

Najczęściej w przypadku depresji występują również dwa lub więcej spośród następujących objawów:

• osłabienie koncentracji i uwagi,
• niska samoocena i mała wiara w siebie,
• poczucie winy i niskiej wartości,
• pesymistyczne, czarne widzenie przyszłości,
• myśli i czyny samobójcze,
• zaburzenia snu,
• zmniejszenie apetytu.

Zgodnie z najnowszą klasyfikacją DSM-5, objawy depresji są przy tym przyczyną klinicznie istotnego cierpienia lub upośledzenia w funkcjonowaniu społecznym, zawodowym lub w innych, ważnych obszarach funkcjonowania.

Jakie są rodzaje depresji?

Istnieje wiele form depresji, a podziału można dokonywać pod względem stopnia nasilenia objawów, przyczyn występowania zaburzeń oraz sposobów leczenia. Obok epizodu depresyjnego i ciężkich, nawracających zaburzeń depresyjnych, w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 wyróżniono również:

• epizod depresyjny w przebiegu zaburzeń afektywnych dwubiegunowych,

• dystymię – gdy objawy depresyjne utrzymują się przez ponad 2 lata, ale występują w mniejszym nasileniu niż podczas epizodu depresyjnego,

• depresję poschizofreniczną – objawy depresyjne pojawiają się po epizodzie zaostrzenia psychozy schizofrenicznej,

• organiczne zaburzenia depresyjne – objawy depresyjne pojawiają się w wyniku dysfunkcji mózgu, spowodowanej pierwotną chorobą mózgu, chorobami układowymi, egzogennymi substancjami toksycznymi lub hormonalnymi, chorobami endokrynnymi lub innymi chorobami somatycznymi.

Innymi postaciami depresji są: depresja anaklityczna (szpitalna), depresja anankastyczna (z natręctwami), depresja atypowa, depresja depersonalizacyjna (anestetyczna), depresja hipochondryczna, depresja lekooporna, depresja lękowa (stany depresyjno-lękowe, zaburzenia lękowo-depresyjne), depresja maskowana, depresja melancholiczna, depresja młodzieńcza, depresja poporodowa, depresja sezonowa, depresja urojeniowa, depresja katatoniczna (zahamowana), zespół Cotarda (ciężka depresja z objawami psychotycznymi w formie urojeń nihilistycznych), depresja z towarzyszącymi zaburzeniami seksualnymi.

Depresja – leczenie i wsparcie otoczenia

Nie lekceważ objawów depresji u siebie lub swoich bliskich. Im szybciej zgłosisz się po pomoc, tym lepiej. Leczenie depresji odbywa się przede wszystkim w poradniach zdrowia psychicznego, gabinetach psychiatrycznych oraz dziennych i stacjonarnych oddziałach psychiatrii w szpitalach.

Do powszechnie przyjętych metod leczniczych, stosowanych w zaburzeniach depresyjnych należą: leczenie farmakologiczne (psychofarmakoterapia) oraz psychoterapia. Główną rolę odgrywają w tym procesie doświadczeni lekarze psychiatrzy. To oni odpowiadają za:

• postawienie prawidłowej diagnozy, zgodnej z kryteriami diagnostycznymi,
• wybór optymalnej metody leczenia i nadzór nad jego przebiegiem,
• rozróżnienie pomiędzy typami zaburzeń depresyjnych, w tym chorobą afektywną jednobiegunową i dwubiegunową,
• wykluczenie innych przyczyn występowania objawów depresyjnych (wtórne zaburzenia depresyjne),

• rozpoznanie i leczenie współistniejących chorób somatycznych i zaburzeń psychicznych,
• ocenę ryzyka samobójczego.

Lekarz psychiatra jest również odpowiedzialny za przekazanie pacjentowi głównych informacji na temat proponowanej terapii, co można uznać za element psychoedukacji.

Psychoterapia w leczeniu depresji

Czy depresję można leczyć psychoterapią? Oczywiście, że tak. W przypadku depresji łagodnej lub przebiegającej w stopniu umiarkowanym, psychoterapia uznawana jest za najskuteczniejszą formę leczenia. Wdrożenie środków farmakologicznych może okazać się konieczne zwykle w niektórych przypadkach epizodów depresji umiarkowanej i ciężkiej.

Jeśli chodzi o metody psychoterapeutyczne, w przypadku leczenia depresji zastosowanie znajdują szczególnie:

• psychoterapia poznawczo-behawioralna,
• psychoterapia interpersonalna,
• psychoedukacja, czyli edukowanie pacjenta na temat zaburzeń psychicznych, metod ich leczenia oraz profilaktyki.

Skuteczność terapii poznawczo-behawioralnej (ang. cognitive behavioral therapy, CBT) w przypadku depresji oraz objawów depresyjnych, które często towarzyszą zaburzeniom lękowym, jest najlepiej udokumentowana.

Ile trwa psychoterapia osoby z zaburzeniami depresyjnymi? Czas trwania terapii jest kwestią bardzo indywidualną, uzależnioną od wielu czynników. Jeśli zatem obawiasz się o swoje zdrowie lub stan bliskiej Ci osoby, skontaktuj się z ekspertami Pracowni Rozwoju Osobistego Kreska, gdzie znajdziesz wsparcie w leczeniu depresji, nerwicy i traumy.