ADHD u dorosłych może objawiać się m.in. niepokojem, roztargnieniem, szybkim nudzeniem się i poszukiwaniem ekscytacji, a także trudnościami w organizacji i planowaniu zadań. Sprawdź, kto diagnozuje ADHD, jak wygląda badanie ADHD i gdzie warto szukać profesjonalnej pomocy.

ADHD należy do zaburzeń neurorozwojowych, które charakteryzują się poważnymi problemami w zakresie funkcjonowania procesów poznawczych, panowania nad emocjami oraz zachowaniem człowieka. Nie warto bagatelizować objawów ADHD, lecz jak najszybciej zgłosić się po pomoc do doświadczonego psychologa lub lekarza psychiatry, jeśli nie postawiono diagnozy w dzieciństwie. Profesjonalna diagnoza ADHD u dorosłych odbywa się przy pomocy testów psychometrycznych, dzięki którym specjalista rozpoznaje podtyp zaburzenia i dobiera odpowiednie metody leczenia. Sprawdź, jaka jest definicja i najważniejsze objawy ADHD.

Definicja i diagnoza ADHD

ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) to zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, należący do zaburzeń neurorozwojowych, ujęty w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-11 (International Classification of Diseases, 11th Revision). Najczęściej ADHD diagnozowane jest u chłopców poniżej 7 roku życia, którzy mają utrzymujące się co najmniej 6 miesięcy objawy. U niektórych osób po raz pierwszy objawy kliniczne mogą zostać zauważone później, nawet w dorosłości. ADHD charakteryzuje się pewnym wzorcem nieuwagi, nadpobudliwością i impulsywnością, które mają bezpośredni, negatywny wpływ na funkcjonowanie dziecka, nastolatka lub dorosłego. Stopień nieuwagi oraz nadpobudliwości i impulsywności wykracza bowiem poza granice normalnej zmienności, oczekiwanej dla wieku i poziomu funkcjonowania intelektualnego.

Nieuwaga przejawia się w formie znacznych trudności w skoncentrowaniu się na zadaniach, które nie zapewniają wysokiego poziomu stymulacji lub częstych nagród. Występuje również rozproszenie uwagi i problemy z organizacją. W zakresie nadpobudliwości ADHD objawia się nadmierną aktywnością motoryczną i trudnościami z pozostawaniem w bezruchu. Impulsywność to z kolei tendencja do działania w odpowiedzi na bezpośrednie bodźce, bez namysłu, bez rozważenia ryzyka i konsekwencji.

Podtypy ADHD w klasyfikacji DSM-5

Klasyfikacja zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, DSM-5 (ang. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, wyd. V) opisuje ADHD bardzo podobnie, jako trwały wzór zaburzeń uwagi, nadruchliwości i impulsywności, który zakłóca funkcjonowanie i rozwój dziecka, a następnie w znaczny sposób wpływa na życie osoby dorosłej. Wyodrębniono trzy podtypy ADHD:

• podtyp z przewagą zaburzeń koncentracji uwagi,

• podtyp z przewagą nadruchliwości i nadmiernej impulsywności,
• typ mieszany, gdzie występują zarówno nasilone objawy niepokoju ruchowego, słaba kontrola impulsów, jak i objawy zaburzeń koncentracji uwagi.

Badania wskazują, że w okresie dojrzewania objawy ADHD utrzymują się u ponad 2/3 osób zdiagnozowanych. W części przypadków utrzymują się dłużej – u około 70 proc. osób w okresie dorastania oraz u ok. 30 proc. osób w wieku dorosłym. Dorastający zmagają się przede wszystkim z niską samooceną, problemami z nauką oraz w kontaktach z rówieśnikami, nauczycielami czy rodzicami. Nieleczone ADHD może prowadzić do rozwinięcia się antyspołecznych zachowań, popadnięcia w konflikt z prawem, uzależnienia od alkoholu i narkotyków, depresji, a także prób samobójczych, co ma związek z niemożnością wytyczenia planu działania oraz jego konsekwentnej realizacji.

Kto diagnozuje ADHD i jak wygląda badanie?

Diagnoza ADHD jest złożonym procesem, w który zaangażowani są psycholog-diagnosta i lekarz psychiatra, wyspecjalizowany w diagnozie i leczeniu ADHD. Podczas pierwszej konsultacji psycholog przeprowadza wywiad kliniczny z pacjentem. Następne spotkanie jest znacznie dłuższe i przeznaczone na badanie z wykorzystaniem odpowiednich testów psychometrycznych, oceniających funkcje poznawcze pacjenta. Trzecie spotkanie z psychologiem służy przekazaniu i omówieniu diagnozy. Specjalista przekazuje ponadto pacjentowi dalszy plan terapii i omawia najskuteczniejsze metody leczenia.

Proces diagnostyczny wieńczy wystawienie profesjonalnej opinii psychologicznej. Warto udać się z tą opinią do lekarza psychiatry, który postawi ostateczne rozpoznanie i zaproponuje rozpoczęcie farmakoterapii, jeśli uzna to za konieczne.

Jakie są objawy ADHD u dorosłych?

Objawy ADHD u dorosłych mogą przejawiać się w postaci różnych trudności w codziennym życiu, które wpływają na funkcjonowanie na studiach, w pracy, w środowisku rodzinnym i społecznym, pogarszając ogólnie jego jakość oraz obniżając poczucie własnej wartości. Do objawów ADHD u dorosłych zaliczamy m.in.:

• trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji z innymi ludźmi, co może prowadzić do niestabilnych związków, samotności, izolacji społecznej,

• trudności z koncentracją uwagi na złożonych zadaniach, które przerastają możliwości skupienia, w związku z tym osoba odracza je, przerywa, zmienia i często ich nie kończy,

• trudności w organizacji i planowaniu swojego czasu, co może prowadzić do spóźniania się, poczucia przytłoczenia,

• trudności w regulowaniu emocji, przejawiające się impulsywnością i wahaniami nastroju,

• stały wewnętrzny niepokój, a przy tym skłonność do nieustannej aktywności i bycia w ruchu, co wiąże się z niemożnością odprężenia się, odpoczywania, prowadząc do stanów przewlekłego zmęczenia,

• impulsywność, działanie bez zastanowienia, co może prowadzić do podejmowania ryzykownych decyzji, niepotrzebnych wydatków, kłopotów z zachowaniem granic, łamania zasad,

• skłonność do gubienia i zapominania przedmiotów, popełniania drobnych błędów lub wielokrotne sprawdzenie, czy w zadaniu nie ma błędów, kompensacyjnie, co jest bardzo męczące i wydłuża wykonywanie zadań,

• trudności w skupieniu się podczas rozmów ze skłonnością do zamyślania się, przerywania, gubienia i zmieniania wątku rozmowy, co może prowadzić do konfliktów, napięć w związku i problemów w pracy,

• poszukiwanie ekscytacji i szybkie nudzenie się, co może prowadzić do chęci uprawiania ekstremalnych sportów, ryzykownej jazdy samochodem, utraty kontroli nad sobą i ciągłego poszukiwania nowych wyzwań, nawet w kontekście wykonywania codziennych obowiązków.

Na czym polega terapia ADHD?

ADHD można z powodzeniem leczyć, łącząc różne metody wsparcia i farmakologię. Najlepsze rezultaty przynosi psychoterapia, prowadzona pod okiem doświadczonego psychoterapeuty, najczęściej poznawczo-behawioralna. Podczas spotkań z terapeutą pacjent powoli zaczyna rozumieć naturę swoich objawów, akceptować własne zaburzenie i lepiej radzić sobie z objawami. Terapia ADHD pozwala pacjentowi odkryć własny potencjał i odczuwać satysfakcję z życia. Warto zadbać o to, aby wiedza na temat zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi dotarła również do najbliższych pacjenta. Właśnie dlatego psychoterapię wspiera często psychoedukacja. Wsparcie w odzyskaniu kontroli nad własnym życiem stanowi również farmakoterapia. Zaleca się terapię lekami psychostymulującymi, pod ścisłą kontrolą lekarza psychiatry. Tego typu leki na ADHD nie uzależniają, można więc bezpiecznie stosować przez wiele lat.